Uprawnienia rodzicielskie dla ojca dziecka

Dzisiaj z okazji dnia ojca będzie wpis o tym z jakich przywilejów, w związku posiadaniem dzieci, ojcowie mogą skorzystać w pracy. Wpis w całości dedykuję mojemu mężowi, który całkiem niedawno został tatą 🙂

Po pierwsze mamy Art. 188 Kodeksu pracy, czyli 2 dni opieki nad dzieckiem.

Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy na 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Oznacza to, że z tego prawa może skorzystać ojciec lub matka dziecka. Mogą również „podzielić” się tym uprawnieniem i wykorzystać po jednym dniu w ciągu roku.

Ważne jest tutaj, abyśmy pamiętali o tym, że jesteśmy zobowiązani do złożenia oświadczenia o zamiarze korzystania z tego uprawnienia lub jego braku. Zazwyczaj w dziale kadr znajdziemy odpowiedni druk na tą okoliczność.

Dodatkowo ważna uwaga dla świeżo upieczonych tatusiów: jeżeli matka Waszego dziecka nie pracuje lub przebywa na urlopie macierzyńskim i wiecie doskonale, że na pewno w danym roku kalendarzowym nie skorzysta z tego uprawnienia czym prędzej złóżcie stosowne oświadczenie w swoich kadrach żebyście to Wy mogli skorzystać z tych dodatkowych dni.

Prawo do dodatkowych dni wolnych niestety przepada, jeżeli nie wykorzystamy ich w ciągu roku kalendarzowego. Także pamiętajmy o nich składając zwykłe wnioski urlopowe.

Po drugie urlop okolicznościowy

§ 15. Rozporządzenia z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy, który mówi nam o dwóch dniach zwolnienia z tytułu urodzenia dziecka – tzw. urlop okolicznościowy.

Jest to urlop jednorazowy na załatwienie formalności związanych z urodzeniem dziecka. Aby z niego skorzystać należy złożyć wniosek wraz z kopią aktu urodzenia dziecka. Jeżeli jesteś zainteresowany tematyką urlopów okolicznościowych polecam wpis: Urlopy okolicznościowe

Po trzecie zasiłek opiekuńczy

Mamy tzw. ustawę zasiłkową: Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, której Art. 32 przewiduje zasiłek opiekuńczy dla pracownika zwolnionego od wykonywania pracy m.in. z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

dzieckiem zdrowym w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:
1. nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem,
2. porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki,
3. pobytu małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej;
chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat;

Okres wypłaty zasiłku opiekuńczego za czas opieki sprawowanej nad zdrowym dzieckiem do lat ośmiu lub nad chorym do lat 14 wynosi 60 dni w roku kalendarzowym. Jest to limit dla obojga rodziców. Przy występowaniu o zasiłek opiekuńczy oprócz zaświadczenia lekarskiego na druku ZLA jesteśmy zobowiązani do złożenia dodatkowego druku ZUS Z-15. Aktualny druk znajdziemy zawsze na stronie ZUS-u: Druk ZUS Z-15

Po czwarte – urlop ojcowski (Art. 182³. § 1. Kodeksu pracy)

Jest to 2 tygodniowy urlop przysługujący ojcu wychowującemu dziecko, który należy wykorzystać do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia. Urlopu takiego udziela się na pisemny wniosek pracownika składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Co ważne pracodawca jest zobowiązany uwzględnić nasz wniosek – nie może nam odmówić. Niestety urlop ten jest niepodzielny. Pieniądze z tego tytułu wypłacane są przez ZUS (na zasadach jak przy urlopie macierzyńskim), więc niestety nie możemy brać sobie po kilka dni przez cały rok z tej dodatkowej puli, należy zaplanować 2 tygodnie ciągiem.

Po piąte – urlop macierzyński

Art. 180 § 5 Kodeksu pracy: Pracownica, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu; w takim przypadku niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego udziela się pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko, na jego pisemny wniosek.

Także mimo tego, że urlop nazywa się macierzyński w opisanym powyżej przypadku może skorzystać z niego również ojciec dziecka. Wymiary urlopu macierzyńskiego określone są oczywiście w Kodeksie pracy:

Art. 180. § 1. Pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:

20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Po wykorzystaniu min. 14 tygodni przez matkę dziecka, resztę może wykorzystać ojciec.

Po szóste – dodatkowy urlop macierzyński

Art. 182¹ § 1. Kodeksu pracy: Bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego pracownik ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze:

do 6 tygodni – w przypadku, o którym mowa w art. 180 § 1 pkt 1;
do 8 tygodni – w przypadkach, o których mowa w art. 180 § 1 pkt 2-5.

Jak wynika z powyższego przepisu prawo do tego urlopu ma zarówno ojciec jak i matka dziecka. Ważne jest natomiast to, że urlop ten powinien się rozpocząć bezpośrednio po urlopie macierzyńskim. Ustawodawca przewiduje możliwość dzielenia tego urlopu na dwie części (następujących bezpośrednio po sobie), z których każda musi wynieść tydzień lub jego wielokrotność. Pozwala to na podział uprawnienia między oboje rodziców. Matka może np. skorzystać z 4 tygodni a 2 tygodnie zostawić dla ojca dziecka itp. Ważne jest natomiast, że z tego uprawnienia w tym samym czasie może korzystać tylko jedno z rodziców.

Jest to urlop dodatkowy, więc aby z niego skorzystać należy złożyć pisemny wniosek u naszego pracodawcy. Wniosek taki składamy w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu. W tym przypadku pracodawca jest również zobowiązany uwzględnić nasz wniosek.

Po siódme – urlop rodzicielski

Zagadnienie to jest opisane w Art. 182^1a Kodeksu pracy.

Bezpośrednio po wykorzystaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze określonym w art. 182¹ § 1 pracownik ma prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 26 tygodni – niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie.
Urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w trzech częściach, z których żadna nie może być krótsza niż 8 tygodni, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej – w wymiarze wielokrotności tygodnia.
Z urlopu rodzicielskiego mogą jednocześnie korzystać oboje rodzice dziecka. W takim przypadku łączny wymiar urlopu nie może przekraczać wymiaru określonego w § 1.
Urlopu rodzicielskiego udziela się na pisemny wniosek pracownika, składany w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu; pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.
We wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego określa się termin zakończenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a w przypadku gdy wniosek dotyczy kolejnej części urlopu rodzicielskiego – termin zakończenia poprzedniej części tego urlopu oraz okres dotychczas wykorzystanego urlopu. Pracownik składający wniosek dołącza do wniosku pisemne oświadczenie o braku zamiaru korzystania z urlopu przez okres wskazany we wniosku przez drugiego z rodziców dziecka albo o okresie, w którym drugi z rodziców dziecka zamierza korzystać z tego urlopu w okresie objętym wnioskiem.

Co to wszystko dla nas oznacza?

Z urlopu rodzicielskiego ojciec dziecka może skorzystać dopiero po wykorzystaniu urlopów macierzyńskich w całości (przez matkę lub ojca).
Urlop rodzicielski jest do podziału – może z niego korzystać zarówno matka jak i ojciec dziecka. Mogą to robić również w tym samym czasie, jeżeli mają taką ochotę. Ważne natomiast jest tutaj to, że łączny wymiar tego urlopu to 26 tygodni i nie można tej liczby przekroczyć, tzn. że jeżeli oboje rodziców chce być w domu w tym samym czasie z dzieckiem to będą się nim opiekować przez 13 tygodni.
Jest to urlop dodatkowy, więc abyśmy mogli z niego skorzystać składamy do pracodawcy pisemny wniosek (dokładny opis tego co powinien taki wniosek zawierać znajduje się w § 5 powołanego powyżej przepisu).

I jeszcze dość istotna kwestia odpłatności za ten urlop. Zgodnie z art. 31 ust. 2 tzw. ustawy zasiłkowej (Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa), miesięczny zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego dla ojca dziecka wynosi 60% podstawy wymiaru zasiłku. W dużym skrócie oznacza to, że za okres tego urlopu otrzymamy 60% średniego miesięcznego wynagrodzenia.

Po ósme – urlop wychowawczy

Jak już wykorzystamy wszystkie płatne nieobecności związane z posiadaniem dziecka możemy dodatkowo skorzystać z urlopu wychowawczego, który jest urlopem bezpłatnym.

Wszystko na temat tego urlopu znajdziecie w Art. 186 – 186⁸ Kodeksu pracy. Ja zajmę się najważniejszymi informacjami z punktu widzenia ojców.

Z urlopu wychowawczego może skorzystać każdy pracownik, który posiada min. 6 miesięczny staż pracy. Wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy (3 lata). Urlop jest udzielany na okres nie dłuższy niż do ukończenia przez dziecko 5 roku życia.

Każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego. Oznacza to, że de facto jeden rodzić może skorzystać z 35 miesięcy urlopu, pozostawiając jeden miesiąc drugiemu do wykorzystania.

Rodzice lub opiekunowie dziecka mogą jednocześnie korzystać z urlopu wychowawczego przez okres nieprzekraczający 4 miesięcy, czyli możemy sobie wspólnie siedzieć z dzieckiem w domu (jeżeli nas na to stać :)).

Urlop wychowawczy jest również urlopem fakultatywnym, więc konieczne jest złożenie wniosku do pracodawcy.

Urlop ten możemy podzielić na maksymalnie 5 części.

Po dziewiąte – różne uprawnienia pracownicze z tytułu posiadania dziecka o których nie zawsze wiemy.

Obniżenie wymiaru czasu pracy sposobem na zachowanie pracy przez 12 miesięcy? 🙂

Pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.

Wniosek taki składa się na dwa tygodnie przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy.

I co w związku z tym najważniejsze: pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Także jest to swojego rodzaju sposób na „niepewną” sytuację w pracy po powrocie z urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego.

Uprawnienia dodatkowe związane z rodzicielstwem

Pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia nie wolno bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy jak również delegować poza stałe miejsce pracy.

Także jeżeli mamy dziecko i nasz pracodawca chce nas wysłać na dłuższy czas w delegację to możemy nie wyrazić na to zgody.

Łączenie urlopów „rodzicielskich” z pracą – czy tak można?

Poniżej w krótkiej tabelce przedstawią zasady łączenia opieki nad dzieckiem z pracą zarobkową. Temat ten jest obszerniejszy, dlatego postaram się go rozwinąć w odrębnym wpisie. Mam nadzieję, że na razie takie zestawienie Wam wystarczy.

Rodzaj urlopu	Czy można łączyć korzystanie z urlop z pracą zarobkową?
Urlop ojcowski	TAK (bez ograniczeń)
Urlop macierzyński	NIE
Dodatkowy urlop macierzyński	TAK (praca maksymalnie na ½ etatu)
Urlop rodzicielski	TAK (praca maksymalnie na ½ etatu)
Urlop wychowawczy	TAK (jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem)

To tyle na dzisiaj. Temat oczywiście nie został do końca wyczerpany. Będę go sukcesywnie rozwijać w kolejnych wpisach. Jeżeli macie jakieś pytania już to zapraszam do komentowania. Postaram się odpowiedzieć. Tymczasem wszystkim tatusiom składam życzenia samych radosnych chwil z Waszymi dziećmi, niekoniecznie podczas urlopów 🙂

Do następnego wpisu!

Dzień ojca – czyli jakie uprawnienia związane z rodzicielstwem przysługują tacie?